Η πνευματική καλλιέργεια έχει κάποια αναλογία με την καλλιέργεια της γης. Όπως ο γεωργός καλλιεργεί το χωράφι του, έτσι κι ο Χριστιανός πρέπει να καλλιεργεί την ψυχή του. Χωράφι είναι η ψυχή και θέλει δουλειά. Ήμουν σ' ένα νησί. Τα νησιά ξέρετε έχουν ξηρασία, δεν έχουν κάμπους με εύφορη γη. Η εργατικότητα όμως των νησιωτών είναι άφθαστη. Ένας γεωργός βρήκε εκεί ένα χωράφι γεμάτο πέτρες και αγκάθια. Εργάσθηκε σκύβοντας στη γη, το καθάρισε, και υστέρα από 2-3 χρόνια εντατικής καλλιέργειας το έκανε ένα ωραίο περιβόλι. Έτσι να κάνουμε κ' εμείς στο χωράφι της ψυχής μας.
Στην ακολουθία του αγίου Αλεξίου του «ανθρώπου του Θεού» (εορτάζει 17 Μαρτίου) ένα τροπάριο του κανόνος λέει : Άγιε Αλέξιε, εσύ με τα δάκρυα σου εγεώργησας την ψυχήν σου. «Ροαίς ιερών καταρδεύων πάντοτε δακρύων σου ψυχήν εγεώργησας...» (ε' ωδή). Ο καθένας μας λοιπόν είναι ένας γεωργός. Κι όπως ο επιμελής γεωργός καθημερινώς ασχολείται με το χωράφι του —πάντα κάτι έχει να κάνη—, έτσι κ' εμείς συνεχώς να επιμελούμεθα την καλλιέργεια της ψυχής. Το χωράφι της ψυχής μας έχει αγκάθια. Ποιος δεν έχει αγκάθια; Τι αγκάθια; Αμαρτήματα, κακίες και πάθη, σπορά αμαρτωλών προγόνων. Είναι ελαττώματα μητρικά και πατρικά, ελαττώματα παππούδων και προγόνων, ελαττώματα που έλκουν την καταγωγή από τον Αδάμ και την Εύα. Αυτά πρέπει να ξεριζωθούν, και στη θέση τους, με τη μετάνοια, να φυτέψουμε τα ωραία άνθη των αρετών. Χρειάζονται κόποι και μόχθοι και προ παντός η βοήθεια του Θεού, για να γίνει o χέρσος τόπος αμπέλων, έλαιον, κήπος Θεού.
Πολλά είναι τ' αγκάθια. Ένα από αυτά είναι φοβερό. Είναι το μίσος και η εκδίκηση. «Αυτός», λέμε, «εκδικείται σαν την καμήλα». Η καμήλα, αν την πειράξεις, δεν το ξεχνάει έστω κι αν περάσουν χρόνια. Το αγκάθι του μίσους καλούμεθα να ξεριζώσουμε απ' την καρδιά μας τώρα τη Μεγάλη Σαρακοστή, και άντ' αυτού να φυτέψουμε το θείο φυτό της αγάπης του Χριστού μας. Πώς ξεριζώνεται το αγκάθι αυτό; ξεριζώνεται με —μια λέξη που δυστυχώς δεν την αγαπούμε—, με τη συγχώρηση. O άθεος κόσμος, πού σφίγγει τη γροθιά για εκδίκηση, χλευάζει τη συγχώρηση. Απαιτεί «όφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος» (Λευίτ. 24,20). Οι Χριστιανοί όμως υψώνουμε το λάβαρο της αγάπης του Χριστού και λέμε πρέπει σήμερα να δώσουμε και να λάβουμε συγχώρηση.
Συγχώρησης. Το ακούσαμε και το πρωί στο ευαγγέλιο. Ρωτά o Κύριος• Θέλεις να συγχωρηθούν τ' αμαρτήματα σου; (και ποιος δέ' θέλει;). Ναι, δίνει o Θεός τη συγχώρηση, αλλά υπό ένα όρο. Ποιόν όρο, Να συγχώρησης κ' εσύ. Το λέει καθαρά το ευαγγέλιο• «Εάν άφήτε τοις άνθρώποις τα παραπτώματα αυτών, αφήσει και ύμίν ό πατήρ υμών ό ουράνιος• εάν δε μη άφήτε τοις άνθρώποις τα παραπτώματα αυτών, ουδέ ό πατήρ υμών αφήσει τα παραπτώματα υμών» (Ματθ.6,14-15). Συγχωρείς; θα συγχωρηθείς - δέ' συγχωρείς; δέ' συγχωρείσαι.
Αυτό άλλωστε είναι συμφέρον μας. Γιατί αν συγκρίνουμε αυτά πού μας έχουν κάνει οι άλλοι, είναι πολύ μικρά μπροστά στις αμαρτίες που εμείς κάνουμε καθημερινώς και λυπούμε το Πνεύμα το άγιο. Αυτό λέει ο Κύριος στην παραβολή των μυρίων ταλάντων (Ματθ. 18,23-35). Υπόθεσε, ότι κάποιος σου οφείλει 1.000 δραχμές, κ' εσύ πάλι οφείλεις σε κάποιον άλλον 1.000 λίρες. Και σου λέει αυτός που του οφείλεις τις 1.000 λίρες- —Θα σου χαρίσω τις 1.000 λίρες, εάν κ' εσύ μου κάνης κάτι. —Τι, κύριε; —Να χαρίσεις κ' εσύ τις 1.000 δραχμές στον άλλο. Ποιος είν' εκείνος που δέ' θα δεχθεί αυτή τη συμφωνία; Είναι συμφέρουσα.
Συμφέρουσα η συμφωνία. Προσοχή όμως, διότι μας δεσμεύει και με μία υπόσχεση. Ήρθε ένας άνθρωπος στη μητρόπολη, που είχε μ' έναν άλλο διαφορές κ' ήταν μαλωμένοι δέκα χρόνια. Τους έφερα σε συνάντηση μέσα στο γραφείο. O ένας, μόλις είδε τον άλλο, ήθελε να φύγει από την άλλη πόρτα. Τον συγκράτησα• —Κάθισε, του λέω. —Όχι! δέ' μπορώ να τον βλέπω. —Τι σου 'κανε; Ανέφερε κάτι, και κατέληξε• —Δεν τον συγχωρώ, δεν τον συγχωρώ! Λέω• —Για πες το «Πάτερ ημών». Άρχισε• —«Πάτερ ημών...». Όταν έφτασε στο σημείο «...και άφες ήμίν τα όφειλήματα ημών, ως και ημείς άφίεμεν τοις όφειλέταις ημών» (Ματθ. 6,12) τον διέκοψα• —Τι λέμε εδώ; μπορείς να μου πεις; Εδώ δίνεις υπόσχεση, ότι θα συγχωρείς κ' εσύ. —Α, λέει, αυτό δέ' μου το' χε εξηγήσει κανείς...
Πράγματι η Συγχώρησης είναι θείο πράγμα. Σε κάνει να γίνεσαι σαν το Χριστό. Ήταν καρφωμένος στο σταυρό, ματωμένος, με το αγκάθινο στεφάνι, με τη χολή και το όξος στα χείλη, με την πικρία στην καρδιά. Και Τι έλεγε; κατάρες; Όχι! «Πάτερ, άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» Πατέρα, συχώρεσε τους• δεν ξέρουν Τι κάνουν (Λουκ. 23,34). Και μόνο αυτός o λόγος φτάνει για να δείξει το ύψος του Χριστού.
Τέτοιοι πρέπει να είμαστε. Είσαι Χριστιανός; Μη μου λες, —Θρησκεύω, εκκλησιάζομαι... Αν έχεις μίσος και εκδίκηση, το φοβερό αυτό αγκάθι, δέ' σώζεσαι. Όχι παπάς, όχι δεσπότης, αλλά και πατριάρχης να σου διάβαση ευχή, δεν πιάνει. Η συγχωρητική ευχή πιάνει υπό τον όρο να συγχωρήσεις κ' εσύ.
Σας παρακαλώ, αγαπητοί μου, αυτά πού είπαμε να γίνουν πράξης• δηλαδή να συγχωρήσουμε o ένας τον άλλο. Και συγκεκριμένα• να συγχωρήσουμε οι γονείς τα παιδιά τους, οι διδάσκαλοι τους μαθητάς τους, οι Ιερείς τους ενορίτες τους, οι επίσκοποι τον κλήρο και το λαό τους, οι άντρες τις γυναίκες τους, οι γυναίκες τους άντρες τους, και—το πιο δύσκολο— οι πεθερές τις νύφες τους.
Ήρθαν στη μητρόπολη μια νύφη με την πεθερά της• είχαν μια διαφορά κι ούτε μιλούσαν η μία στην άλλη. Προσπάθησα να τις συμφιλιώσω. Είπα πολλά. Στο τέλος, η καημένη η νύφη κλονίστηκε, έσκυψε, έκανε μετάνοια στην πεθερά και της λέει• —Συχώρεσέ με. —Δέ σε συγχωρώ• πεθαίνω μα δέ' σε συγχωρώ... Θηρίο, σατανάς ολόκληρος μέσα της. Είδα κ' έπαθα να μπορέσω να τη συμφιλιώσω. Μια άλλη πάλι πήγε στον πνευματικό και του είπε: -Έμενα βάλε με κανόνα ό,τι θες• να νηστέψω, ν' ανοίξω 'ξωκλήσια, να κάνω σαρανταλείτουργα, ν' ανάψω λαμπάδες, ν' αφιερώσω εικόνες, να πάω σε προσκυνήματα..., ό,τι να 'ναι αλλά μη μούλες για συχώρεση. Δέ' συχωρώ...
Η Συγχώρησης φαίνεται ως το δυσκολότερο, άλλα είναι το ευκολότερο. Και η Εκκλησία μας, που όρισε τα πάντα με σοφία, μας καλεί απόψε ν' ανοίξουμε τις καρδιές μας και να δώσουμε συγχώρηση o ένας στον άλλο. Κι όταν συγχωρήσουμε, τότε θα αισθανθούμε να πνέει μέσα μας η αύρα του παραδείσου. Τότε δεν θα λέμε ψέματα στο «Πάτερ ημών».
Ακούω όμως αντιρρήσεις, που υποβάλλει ο σατανάς• «Αυτό είναι υπερβολικό...». Δεν είναι υπερβολικό• είναι θεϊκό. Είναι φάρμακο από το θείο φαρμακείο. Η περίοδος αυτή είναι περίοδος εντατικής θεραπείας. Όπως ένα σοβαρά άρρωστο τον βάζουν σε θάλαμο εντατικής παρακολουθήσεως, έτσι κ' εμάς, ψυχικώς ασθενείς, τη Μεγάλη Σαρακοστή η Εκκλησία μας βάζει σε εντατική θεραπεία. Ιατρός μας είναι o Κύριος Ιησούς Χριστός, o όποιος τώρα εντείνει τη φροντίδα. Για αυτό κ' εσείς να συχνάζετε πυκνότερα τώρα στην εκκλησία, και θα χαίρω να σας βλέπω εδώ πάντοτε πρόθυμους και αγαπημένους εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών ω η δόξα και το κράτος εις τους αιώνας των αιώνων αμήν.
Επίσκοπος Αυγουστίνος
