Συχνά οι γονείς παραμελούν την ψυχική μόρφωση των παιδιών.
Κάθε πατέρας προκειμένου να εκπαιδεύσει τα παιδιά του στις καλές τέχνες, στα γράμματα και στη ρητορική καταβάλλει κάθε προσπάθεια, για τη μόρφωση όμως της ψυχής του κανείς δεν φροντίζει.
Όταν το παιδί είναι άρρωστο στο σώμα, κανείς δεν αρνείται να το στείλει σε μακρινό ταξίδι για να θεραπεύσει την αρρώστια του. Όταν όμως πάσχει η ψυχή, κανείς δεν ασχολείται με αυτή, αλλά όλοι χάνουμε το θάρρος μας, όλοι αδιαφορούμε, όλοι αμελούμε!
Ποιά απολογία θα έχουν εκείνοι στους οποίους έχουν εμπιστευθεί τα λογικά πρόβατα, και που δείχνουν μεγάλη αμέλεια, και ενώ κάθε μέρα βλέπουν άλλα μεν να τα κατασφάζουν - όπως λέει ο προφήτης - άλλα να κατασπαράζονται από τα θηρία, άλλα δε να κλέβονται από άλλους, κι όμως να μην θέλουν να φροντίζουν καθόλου γι' αυτά;
Βλέπεις τον γιό σου να βρίζει τον Δημιουργό του και δεν δυσανασχετείς, πες μου, ούτε τον φοβερίζεις και τον επιπλήττεις, και αυτά ενώ γνωρίζεις ότι αυτή την πράξη και ο ίδιος ο Θεός την εμποδίζει, όχι επειδή ζημιώνεται αυτός που βρίζεται (γιατί ο Θεός είναι αιώνιος), αλλά για την δική του σωτηρία; Γιατί εκείνος που δείχνει αχαριστία και αναισθησία απέναντι του Θεού, πολύ περισσότερο θα τολμήσει να προσβάλει τον πατέρα του αλλά και την δική του ψυχή.
Και τον Ιώβ, όπως τον επαίνεσε η Αγία Γραφή για τις άλλες αρετές του, ότι δηλαδή ήταν δίκαιος και ειλικρινής και ευσεβής, έτσι τον επαίνεσε και για την επιμελή αγωγή των παιδιών του. Αυτή δε η επιμέλεια συνίστατο όχι στο να συγκεντρώνει χρυσάφι γι' αυτά, ούτε να τα κάνει ένδοξα και φημισμένα, αλλά σε τί; Άκουσε την Αγία Γραφή που λέει: «όταν τελείωσαν οι μέρες του συμποσίου τους, έστειλε ο Ιώβ ανθρώπους και τα εκαθάριζε, και αφού σηκωνόταν το πρωί, προσέφερε γι' αυτά θυσία τόσα σφάγια, όσα ήταν και τα παιδιά του, και επιπλέον ένα μοσχάρι για τις αμαρτίες τους, ώστε να εξαγνισθούν οι ψυχές τους. Γιατί σκεφτόταν μόνος του ο Ιώβ» μήπως τα παιδιά μου σχημάτισαν στην ψυχή τους εχθρικές διαθέσεις για τον Θεό;
Τί θα έχουμε λοιπόν εμείς να απολογηθούμε που τολμούμε να δείξουμε τόση αμέλεια για τα παιδιά μας; Γιατί, αν ο Ιώβ, που έζησε πριν από την εποχή της Χάριτος, πριν από τον νόμο της Καινής Διαθήκης, αυτός που δεν διδάχτηκε από κανέναν, εφρόντιζε τόσο πολύ για τα παιδιά του, ώστε να τρέμει ακόμη και για αμαρτήματα που δεν είχαν εκδηλωθεί, ποιος λοιπόν θα σώσει εμάς που πλέουμε μέσα στη Θεία Χάρη, που είχαμε την τύχη να ακούσουμε τόσους και τόσους δασκάλους, που έχουμε τέτοια παραδείγματα και δεχθήκαμε τόσες και τόσες συμβουλές, και εν τούτοις όχι μόνον δεν φοβούμαστε τα κρυφά αμαρτήματα, αλλά περιφρονούμε και τα φανερά, και όχι μόνο τα περιφρονούμε, αλλά και διώχνουμε αυτούς που θέλουν να τα διορθώσουν;
Ας μην παραμελούμε λοιπόν τα παιδιά, γνωρίζοντας ότι, όταν είναι εντάξει απέναντι του Θεού, και σ' αυτή την ζωή θα προκόψουν και θα δοξασθούν. Γιατί αυτόν που ζει με αρετή και καλωσύνη, όλοι τον σέβονται και τον τιμούν, έστω κι αν είναι πιο φτωχός από όλους. Όπως και τον πονηρό τον αποστρέφονται και τον μισούν, ακόμη κι αν έχει άφθονα πλούτη. Ώστε αυτοί που παραμελούν τα παιδιά τους, κι αν ακόμη είναι αγαθοί και μετριοπαθείς, για την αμαρτία αυτή θα υποστούν τη χειρότερη τιμωρία.
Εκείνες οι μητέρες που δεν ανατρέφουν τα παιδιά τους με την ευσεβή ανατροφή κατά τον απόστολο Παύλο είναι περισσότερο παιδοκτόνοι παρά μητέρες. Αυτό δεν το λέγω μόνο προς τις γυναίκες αλλά και προς τους άνδρες. Γιατί πολλές φορές και πολλοί πατέρες κάνουν και διαπραγματεύονται τα πάντα, για να αποκτήσει ο γιος τους καλό άλογο, λαμπρό σπίτι και ακριβό χωράφι, ενώ για να αποκτήσει καλή ψυχή και ευσεβή διάθεση, δεν κάνουν τίποτε.
Και αυτό είναι που ανατρέπει όλη την οικουμένη, το ότι δηλαδή αμελούμε τα παιδιά μας, και για μεν τα κτήματα τους φροντίζουμε με επιμέλεια, αδιαφορούμε όμως για την ψυχή τους. Πρέπει λοιπόν να προσέχουμε όχι πως θα τα κάνουμε πλούσια σε ασήμι και χρυσάφι και τα παρόμοια, αλλά πως θα γίνουν πιο πλούσια από όλους στην ευσέβεια, στην πνευματική ζωή και στην απόκτηση της αρετής, πώς να μην χρειάζονται πολλά, πώς να μην κυριεύονται από τα βιοτικά και τις επιθυμίες της νεότητας. Ακόμη πρέπει να προσέχουμε με ακρίβεια το χρόνο των εισόδων στο σπίτι και των εξόδων απ' αυτό, τους τόπους της παραμονής τους, τις συναναστροφές τους, αφού γνωρίζουμε ότι, αν τα αμελούμε αυτά, δεν θα έχουμε καμία συγχώρηση από τον Θεό.
Και από τα ζώα, τα παιδιά τα εκτιμούμε λιγότερο, και περισσότερο φροντίζουμε για τους όνους και τους ίππους παρά για τα παιδιά μας. Και αν μεν κάποιος έχει ημίονο, φροντίζει πολύ, ώστε να βρει άριστο οδηγό, και όχι ανόητο, ούτε κλέφτη, ούτε μέθυσο, ούτε άπειρο στην τέχνη. Όταν όμως χρειαστεί να αναθέσουμε τη διαπαιδαγώγηση της ψυχής του παιδιού σε ένα παιδαγωγό, απλά και όπως έτυχε εκλέγουμε αυτόν που θα παρουσιαστεί μπροστά μας.
Γι' αυτό σας παρακαλώ, να απλώνουμε χέρι βοήθειας στα παιδιά μας, για να μην έχουμε εμείς την ευθύνη για τις πράξεις τους. Ή δεν γνωρίζετε τι έπαθε ο γέροντας Ηλεί επειδή δε διόρθωνε όπως έπρεπε τα ελαττώματα των παιδιών του; Γιατί όταν υπάρχει κάποια αρρώστια που έχει ανάγκη χειρουργικής επεμβάσεως, αν ο γιατρός θελήσει να την θεραπεύσει με πλύση, κάνει αμέσως την αρρώστια αθεράπευτη, εφόσον δεν εφαρμόζει την πρέπουσα θεραπεία. Κατά τον ίδιο λοιπόν τρόπο και εκείνος ο γέροντας, ενώ όφειλε να τιμωρήσει τα παιδιά του ανάλογα με τα παραπτώματα τους, επειδή μεταχειρίστηκε μεγάλη επιείκεια απέναντι τους, τιμωρήθηκε κι αυτός μαζί τους. Αφού φοβηθούμε λοιπόν, σας παρακαλώ, απ΄ αυτό το παράδειγμα, όσοι έχουμε παιδιά ας φροντίζουμε για την ανατροφή τους και γενικά ο καθένας ας φροντίζει για κείνους με τους οποίους συγκατοικεί.
Αίτιοι της ασυδοσίας των νέων είναι οι γονείς που τους αφήνουν για πολύ χρόνο να γυρίζουν αχαλίνωτοι και έρημοι από σωφροσύνη, να καταντροπιάζονται με την πορνεία και τα τυχερά παιχνίδια και τις διασκεδάσεις στα παράνομα θέατρα.
Ο λόγος για τον οποίο η κακία δύσκολα ξεριζώνεται από την ψυχή, είναι ότι κανείς δεν φροντίζει με επιμέλεια για τα παιδιά του, κανείς δεν διαλέγεται μαζί τους για την αγνότητα, κανείς για την σεμνότητα, κανείς για την καταφρόνηση των χρημάτων και της δόξας, κανείς για τις θείες εντολές που περιέχονται μέσα στην Αγία Γραφή.
Γι' αυτό σας παρακαλώ και σας ικετεύω να φροντίζετε πολύ για τα παιδιά σας και παντού να επιδιώκετε τη σωτηρία της ψυχής τους.
Αν οι πατέρες διέπλασσαν με προσοχή τα παιδιά τους, δεν θα χρειάζονταν ούτε νόμοι, ούτε δικαστήρια, ούτε τιμωρίες και βασανιστήρια και δημόσιες εκτελέσεις. Γιατί λέγει η Γραφή: «ο νόμος δεν ορίσθηκε και δεν έχει ισχύ για το δίκαιο». Επειδή όμως τα παραμελούμε, γι΄ αυτό τα περιτριγυρίζουμε με μεγαλύτερα κακά, τα παραδίνουμε στα χέρια των δημίων και τα σπρώχνουμε συνεχώς προς τον γκρεμό. Γιατί όπως λέει η Αγία Γραφή: «εκείνος που παραχαϊδεύει τον γιό του, θα επιδέσει τις πληγές του.» Τί σημαίνει ο «περιψύχων»; Εκείνος που τον λυπάται, τον κολακεύει, τον περιποιείται υπερβολικά. Επειδή ο γιος χρειάζεται αυστηρότητα, φροντίδα και φοβέρες. Αυτά τα λέω, όχι για να είμαστε σκληροί στα παιδιά αλλά για να μην τους δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστε άξιοι περιφρονήσεως.
Διότι αν η γυναίκα πρέπει να φοβάται τον άνδρα, πολύ περισσότερο το παιδί τον πατέρα. Και μη μου λες ότι «είναι αδύνατο να επιβληθεί κανείς στους νέους». Αλλά το κακό οφείλεται στην δική μας αδιαφορία και στο ότι δεν τα οδηγούμε στην ευσέβεια από την αρχή και από την πρώτη τους παιδική ηλικία. Γιατί αν και στο σπίτι σας άκουγαν να συζητάτε για την πνευματική ζωή συνεχώς και να τα συμβουλεύετε τα πρέποντα, γρήγορα τα καλά αυτά σπέρματα θα έφερναν πλούσιο καρπό.
Όμως τίποτα από αυτά δεν κάνουμε, αλλά τα αναγκαία τα θεωρούμε πάρεργα. Και αν τα συμβουλέψει κανείς αυτά, προκαλεί αμέσως το γέλιο, γι΄ αυτό έχουν γίνει όλα άνω κάτω, και αυτούς που δεν σωφρονίζουν οι γονείς, τους τιμωρούν οι κοσμικοί νόμοι.
Αιτία όλων των κακών είναι η αμέλεια των γονέων. Ποια ανάγκη - λέει - έχουν τα παιδιά μας από φιλοσοφημένη ζωή και προσεκτική συμπεριφορά; Αυτό ακριβώς είναι εκείνο που κατέστρεψε τα πάντα, το ότι δηλαδή θεωρούμε περιττό και δευτερεύον ένα πράγμα τόσο αναγκαίο, που συγκρατεί τη ζωή μας.
Και τολμούν, μετά από τα λόγια αυτά που λένε, να ονομάζουν τους εαυτούς τους πατέρες!
Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
Κάθε πατέρας προκειμένου να εκπαιδεύσει τα παιδιά του στις καλές τέχνες, στα γράμματα και στη ρητορική καταβάλλει κάθε προσπάθεια, για τη μόρφωση όμως της ψυχής του κανείς δεν φροντίζει.
Όταν το παιδί είναι άρρωστο στο σώμα, κανείς δεν αρνείται να το στείλει σε μακρινό ταξίδι για να θεραπεύσει την αρρώστια του. Όταν όμως πάσχει η ψυχή, κανείς δεν ασχολείται με αυτή, αλλά όλοι χάνουμε το θάρρος μας, όλοι αδιαφορούμε, όλοι αμελούμε!Ποιά απολογία θα έχουν εκείνοι στους οποίους έχουν εμπιστευθεί τα λογικά πρόβατα, και που δείχνουν μεγάλη αμέλεια, και ενώ κάθε μέρα βλέπουν άλλα μεν να τα κατασφάζουν - όπως λέει ο προφήτης - άλλα να κατασπαράζονται από τα θηρία, άλλα δε να κλέβονται από άλλους, κι όμως να μην θέλουν να φροντίζουν καθόλου γι' αυτά;
Βλέπεις τον γιό σου να βρίζει τον Δημιουργό του και δεν δυσανασχετείς, πες μου, ούτε τον φοβερίζεις και τον επιπλήττεις, και αυτά ενώ γνωρίζεις ότι αυτή την πράξη και ο ίδιος ο Θεός την εμποδίζει, όχι επειδή ζημιώνεται αυτός που βρίζεται (γιατί ο Θεός είναι αιώνιος), αλλά για την δική του σωτηρία; Γιατί εκείνος που δείχνει αχαριστία και αναισθησία απέναντι του Θεού, πολύ περισσότερο θα τολμήσει να προσβάλει τον πατέρα του αλλά και την δική του ψυχή.
Και τον Ιώβ, όπως τον επαίνεσε η Αγία Γραφή για τις άλλες αρετές του, ότι δηλαδή ήταν δίκαιος και ειλικρινής και ευσεβής, έτσι τον επαίνεσε και για την επιμελή αγωγή των παιδιών του. Αυτή δε η επιμέλεια συνίστατο όχι στο να συγκεντρώνει χρυσάφι γι' αυτά, ούτε να τα κάνει ένδοξα και φημισμένα, αλλά σε τί; Άκουσε την Αγία Γραφή που λέει: «όταν τελείωσαν οι μέρες του συμποσίου τους, έστειλε ο Ιώβ ανθρώπους και τα εκαθάριζε, και αφού σηκωνόταν το πρωί, προσέφερε γι' αυτά θυσία τόσα σφάγια, όσα ήταν και τα παιδιά του, και επιπλέον ένα μοσχάρι για τις αμαρτίες τους, ώστε να εξαγνισθούν οι ψυχές τους. Γιατί σκεφτόταν μόνος του ο Ιώβ» μήπως τα παιδιά μου σχημάτισαν στην ψυχή τους εχθρικές διαθέσεις για τον Θεό;
Τί θα έχουμε λοιπόν εμείς να απολογηθούμε που τολμούμε να δείξουμε τόση αμέλεια για τα παιδιά μας; Γιατί, αν ο Ιώβ, που έζησε πριν από την εποχή της Χάριτος, πριν από τον νόμο της Καινής Διαθήκης, αυτός που δεν διδάχτηκε από κανέναν, εφρόντιζε τόσο πολύ για τα παιδιά του, ώστε να τρέμει ακόμη και για αμαρτήματα που δεν είχαν εκδηλωθεί, ποιος λοιπόν θα σώσει εμάς που πλέουμε μέσα στη Θεία Χάρη, που είχαμε την τύχη να ακούσουμε τόσους και τόσους δασκάλους, που έχουμε τέτοια παραδείγματα και δεχθήκαμε τόσες και τόσες συμβουλές, και εν τούτοις όχι μόνον δεν φοβούμαστε τα κρυφά αμαρτήματα, αλλά περιφρονούμε και τα φανερά, και όχι μόνο τα περιφρονούμε, αλλά και διώχνουμε αυτούς που θέλουν να τα διορθώσουν;
Ας μην παραμελούμε λοιπόν τα παιδιά, γνωρίζοντας ότι, όταν είναι εντάξει απέναντι του Θεού, και σ' αυτή την ζωή θα προκόψουν και θα δοξασθούν. Γιατί αυτόν που ζει με αρετή και καλωσύνη, όλοι τον σέβονται και τον τιμούν, έστω κι αν είναι πιο φτωχός από όλους. Όπως και τον πονηρό τον αποστρέφονται και τον μισούν, ακόμη κι αν έχει άφθονα πλούτη. Ώστε αυτοί που παραμελούν τα παιδιά τους, κι αν ακόμη είναι αγαθοί και μετριοπαθείς, για την αμαρτία αυτή θα υποστούν τη χειρότερη τιμωρία.Εκείνες οι μητέρες που δεν ανατρέφουν τα παιδιά τους με την ευσεβή ανατροφή κατά τον απόστολο Παύλο είναι περισσότερο παιδοκτόνοι παρά μητέρες. Αυτό δεν το λέγω μόνο προς τις γυναίκες αλλά και προς τους άνδρες. Γιατί πολλές φορές και πολλοί πατέρες κάνουν και διαπραγματεύονται τα πάντα, για να αποκτήσει ο γιος τους καλό άλογο, λαμπρό σπίτι και ακριβό χωράφι, ενώ για να αποκτήσει καλή ψυχή και ευσεβή διάθεση, δεν κάνουν τίποτε.
Και αυτό είναι που ανατρέπει όλη την οικουμένη, το ότι δηλαδή αμελούμε τα παιδιά μας, και για μεν τα κτήματα τους φροντίζουμε με επιμέλεια, αδιαφορούμε όμως για την ψυχή τους. Πρέπει λοιπόν να προσέχουμε όχι πως θα τα κάνουμε πλούσια σε ασήμι και χρυσάφι και τα παρόμοια, αλλά πως θα γίνουν πιο πλούσια από όλους στην ευσέβεια, στην πνευματική ζωή και στην απόκτηση της αρετής, πώς να μην χρειάζονται πολλά, πώς να μην κυριεύονται από τα βιοτικά και τις επιθυμίες της νεότητας. Ακόμη πρέπει να προσέχουμε με ακρίβεια το χρόνο των εισόδων στο σπίτι και των εξόδων απ' αυτό, τους τόπους της παραμονής τους, τις συναναστροφές τους, αφού γνωρίζουμε ότι, αν τα αμελούμε αυτά, δεν θα έχουμε καμία συγχώρηση από τον Θεό.
Και από τα ζώα, τα παιδιά τα εκτιμούμε λιγότερο, και περισσότερο φροντίζουμε για τους όνους και τους ίππους παρά για τα παιδιά μας. Και αν μεν κάποιος έχει ημίονο, φροντίζει πολύ, ώστε να βρει άριστο οδηγό, και όχι ανόητο, ούτε κλέφτη, ούτε μέθυσο, ούτε άπειρο στην τέχνη. Όταν όμως χρειαστεί να αναθέσουμε τη διαπαιδαγώγηση της ψυχής του παιδιού σε ένα παιδαγωγό, απλά και όπως έτυχε εκλέγουμε αυτόν που θα παρουσιαστεί μπροστά μας.
Γι' αυτό σας παρακαλώ, να απλώνουμε χέρι βοήθειας στα παιδιά μας, για να μην έχουμε εμείς την ευθύνη για τις πράξεις τους. Ή δεν γνωρίζετε τι έπαθε ο γέροντας Ηλεί επειδή δε διόρθωνε όπως έπρεπε τα ελαττώματα των παιδιών του; Γιατί όταν υπάρχει κάποια αρρώστια που έχει ανάγκη χειρουργικής επεμβάσεως, αν ο γιατρός θελήσει να την θεραπεύσει με πλύση, κάνει αμέσως την αρρώστια αθεράπευτη, εφόσον δεν εφαρμόζει την πρέπουσα θεραπεία. Κατά τον ίδιο λοιπόν τρόπο και εκείνος ο γέροντας, ενώ όφειλε να τιμωρήσει τα παιδιά του ανάλογα με τα παραπτώματα τους, επειδή μεταχειρίστηκε μεγάλη επιείκεια απέναντι τους, τιμωρήθηκε κι αυτός μαζί τους. Αφού φοβηθούμε λοιπόν, σας παρακαλώ, απ΄ αυτό το παράδειγμα, όσοι έχουμε παιδιά ας φροντίζουμε για την ανατροφή τους και γενικά ο καθένας ας φροντίζει για κείνους με τους οποίους συγκατοικεί.
Αίτιοι της ασυδοσίας των νέων είναι οι γονείς που τους αφήνουν για πολύ χρόνο να γυρίζουν αχαλίνωτοι και έρημοι από σωφροσύνη, να καταντροπιάζονται με την πορνεία και τα τυχερά παιχνίδια και τις διασκεδάσεις στα παράνομα θέατρα. Ο λόγος για τον οποίο η κακία δύσκολα ξεριζώνεται από την ψυχή, είναι ότι κανείς δεν φροντίζει με επιμέλεια για τα παιδιά του, κανείς δεν διαλέγεται μαζί τους για την αγνότητα, κανείς για την σεμνότητα, κανείς για την καταφρόνηση των χρημάτων και της δόξας, κανείς για τις θείες εντολές που περιέχονται μέσα στην Αγία Γραφή.
Γι' αυτό σας παρακαλώ και σας ικετεύω να φροντίζετε πολύ για τα παιδιά σας και παντού να επιδιώκετε τη σωτηρία της ψυχής τους.
Αν οι πατέρες διέπλασσαν με προσοχή τα παιδιά τους, δεν θα χρειάζονταν ούτε νόμοι, ούτε δικαστήρια, ούτε τιμωρίες και βασανιστήρια και δημόσιες εκτελέσεις. Γιατί λέγει η Γραφή: «ο νόμος δεν ορίσθηκε και δεν έχει ισχύ για το δίκαιο». Επειδή όμως τα παραμελούμε, γι΄ αυτό τα περιτριγυρίζουμε με μεγαλύτερα κακά, τα παραδίνουμε στα χέρια των δημίων και τα σπρώχνουμε συνεχώς προς τον γκρεμό. Γιατί όπως λέει η Αγία Γραφή: «εκείνος που παραχαϊδεύει τον γιό του, θα επιδέσει τις πληγές του.» Τί σημαίνει ο «περιψύχων»; Εκείνος που τον λυπάται, τον κολακεύει, τον περιποιείται υπερβολικά. Επειδή ο γιος χρειάζεται αυστηρότητα, φροντίδα και φοβέρες. Αυτά τα λέω, όχι για να είμαστε σκληροί στα παιδιά αλλά για να μην τους δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστε άξιοι περιφρονήσεως.
Διότι αν η γυναίκα πρέπει να φοβάται τον άνδρα, πολύ περισσότερο το παιδί τον πατέρα. Και μη μου λες ότι «είναι αδύνατο να επιβληθεί κανείς στους νέους». Αλλά το κακό οφείλεται στην δική μας αδιαφορία και στο ότι δεν τα οδηγούμε στην ευσέβεια από την αρχή και από την πρώτη τους παιδική ηλικία. Γιατί αν και στο σπίτι σας άκουγαν να συζητάτε για την πνευματική ζωή συνεχώς και να τα συμβουλεύετε τα πρέποντα, γρήγορα τα καλά αυτά σπέρματα θα έφερναν πλούσιο καρπό.
Όμως τίποτα από αυτά δεν κάνουμε, αλλά τα αναγκαία τα θεωρούμε πάρεργα. Και αν τα συμβουλέψει κανείς αυτά, προκαλεί αμέσως το γέλιο, γι΄ αυτό έχουν γίνει όλα άνω κάτω, και αυτούς που δεν σωφρονίζουν οι γονείς, τους τιμωρούν οι κοσμικοί νόμοι.
Αιτία όλων των κακών είναι η αμέλεια των γονέων. Ποια ανάγκη - λέει - έχουν τα παιδιά μας από φιλοσοφημένη ζωή και προσεκτική συμπεριφορά; Αυτό ακριβώς είναι εκείνο που κατέστρεψε τα πάντα, το ότι δηλαδή θεωρούμε περιττό και δευτερεύον ένα πράγμα τόσο αναγκαίο, που συγκρατεί τη ζωή μας.
Και τολμούν, μετά από τα λόγια αυτά που λένε, να ονομάζουν τους εαυτούς τους πατέρες!
Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
