Θα σας παρακαλέσω νά προσέξουμε ένα σημείο της λειτουργίας αυτής. Είνε το σημείο που ο ιερεύς κρατώντας αναμμένη λαμπάδα και θυμιατό βγαίνει στην ωραία πύλη ενώ τα φώτα είνε σβηστά, ευλογεί σταυροειδώς το εκκλησίασμα και λέει· «Φως Χριστού φαίνει πάσι». Αυτη η εκφώνησις περιέχει σπουδαία νοήματα. Περί φωτός λοιπόν θα είνε ο λόγος. Και υπάρχει φως υλικό και φως πνευματικό.
Το υλικό φως, αγαπητοί μου, το δημιούργησε ο Θεός· Αυτος είπε «Γενηθήτω φως· καί εγένετο φως» (Γεν. 1,3). Πηγές του ώρισε για την ημερα τον ήλιο και για τή νύχτα τη σελήνη. Το φως μας είνε αναγκαίο. Οταν ο ήλιος δύη, προσπαθούμε νά έχουμε φως με αλλα μέσα· σήμερα με το ηλεκτρικό ρεύμα, παλαιότερα με λάμπα πετρελαίου, μ᾽ ένα λυχνάρι, μ᾽ ένα κερί, ακόμα και μ᾽ ένα δαδί. Χωρίς φως δέν ζούμε· αν καμμιά φορά παρουσιαστή βλαβη, ζητάμε να διορθωθή το συντομώτερο. Κι οταν στο σπίτι έρθη το φως, όλοι έχουμε χαρά. Εάν περπατάη κανεις στά σκοτεινά, κινδυνεύει να σκοντάψη και να πέση· δεν μπορεί να εργασθή, δεν μπορεί νά βρη κάτι που ψάχνει. Έχουμε και παραδείγματα στρατιωτών που, μεσ᾽ στό σκοτάδι, αντί να πυροβολήσουν εχθρούς, πυροβόλησαν συστρατιώτες – αδέρφια τους.
Αλλ᾽ εκτός από το υλικό υπάρχει και το πνευματικό φως, που έρχεται να διαλύση το ηθικό και πνευματικό σκοτάδι που απλώνεται γύρω. Μπορεί να ηλεκτροφωτίσουμε κάθε γωνιά, και όμως υπάρχει σκοτάδι. Το μεγάλο σκοτάδι δεν είνε το υλικό, στους δρόμους η στά σπίτια· το μεγάλο σκοτάδι, αδελφοί μου, είνε μέσα μας, στην καρδιά μας, στά μυαλά μας. Αυτό λίγοι το καταλαβαίνουν.
Ένας από τους πιό μεγάλους αγίους της Εκκλησίας μας, που το άγιό του λείψανο είνε στή Θεσσαλονίκη, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμας, έλεγε· «Κύριε Ιησού Χριστέ, φώτισόν μου το σκότος». Αυτή την προσευχή έκανε διαρκώς στο ασκητήριό του. Διότι πράγματι μέσα μας υπάρχει σκοτάδι. Το λέει και η αγία Κασσιανή στο ωραίο τροπάριό της· Κύριε, ζω στην αμαρτία· «νυξ μοι υπάρχει… ζοφώδης τε και ασέληνος», έχω νύχτα χωρίς φεγγάρι, νύχτα με πυκνό σκοτάδι (δοξ. αποστ. αίν. Μ. Τετ.).
Κατασκότεινη η ζωή μας, βυθισμένη στη νυχτα της αμαρτίας και των παθών. Ποια δύναμι στον κόσμο, ποιά φιλοσοφία, μπορεί να διαλύση το σκοτάδι αυτό; Μπορεί κάποιος να ᾽χη κάνει τό μυαλό του εγκυκλοπαιδικό λεξικό, κι όμως να ᾽χη μεσάνυχτα στα πιο ζωτικά θέματα. Ρωτήστε τους μακράν του Χριστού σοφούς π.χ., τι είνε Θεός και ποια η σχέσι μας μαζί του; Κανείς δεν θα σας απαντήση με τα λίγα και καθαρά εκείνα λόγια του Χριστού «Πνεύμα ο Θεός, και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι καί αληθεία δεί προσκυνείν» (Ιω. 4,24). Ρωτήστε τους τι είνε ο ανθρωπος; Η φιλοσοφία δεν λύνει το αίνιγμα. Ο Χριστός λέει· ο άνθρωπος έχει θεία καταγωγή, είνε αθάνατος, αλλά κάποτε έπεσε και τώρα στα βάθη της καρδιάς του κρύβεται βορβορος, πάθη – κακίες – ελαττώματα· έχει ανάγκη ριζικής αλλαγής, αλλαγής καρδίας, ν᾽ αναγεννηθή, να γίνη νέος άνθρωπος, καινή κτίσις, νέα δημιουργία. Ρωτάς τους φιλοσόφους για την ψυχή, και πελαγώνουν σε ιδέες και θεωρίες. Ο Χριστός απαντά με λίγες αθάνατες λέξεις· «Τι γαρ ωφελήσει άνθρωπον εάν κερδήση τόν κόσμον όλον, και ζημιωθή την ψυχην αυτου;» (Μαρκ. 8,36). ῾Ρωτάς τούς φιλοσόφους, που είνε η ευτυχία, και σε ζαλίζουν· στη δύναμι, στο χρήμα, στή δόξα, στη γνώσι… Ο Χριστός λέει· το κλειδί της ευτυχίας είνε η αρετή, η αγιότης. Ρωτάς, ποιος τέλος πάντων είνε ο προορισμός μας; και δεν ακούς μια σωστή κουβέντα. Ο Χριστός δείχνει τον ουρανό και λέει· «Άγιοι γίνεσθε, ότι εγώ άγιός ειμι» (Α΄ Πετρ. 1,16). Πηγαίνεις και στους τάφους και ρωτάς για το μυστήριο τού θανάτου, τι γίνεται εδώ; Οι σοφοί σιωπούν· ο Χριστός απαντά με λόγια και έργα.Στις αδερφές του Λαζάρου είπε· Μην κλαίτε, «εγώ ειμι η ανάστασις και η ζωή». Κ᾽εμπρος στο μνήμα προστάζει· «Λάζαρε, δεύρο έξω» (Ιω. 11,25,43) κι ο Λάζαρος ανασταίνεται. Τέλος ο ίδιος τη νύχτα της Αναστάσεως συντρίβει τις χάλκινες πύλες του άδου και τότε ακούγεται ο παιάν· «Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός, ουρανός τε και γη και τα καταχθόνια…» (καν. Πασχ.).
Και όχι μόνο είνε φως ο Χριστός, αλλά έχει τη δύναμι κ᾽ εμάς, που είμαστε στο σκοτάδι, να μας κάνη παιδιά του φωτός, «υιούς φωτος» και «υιούς ημέρας» (Ιω. 12,36. Α΄ Θεσ. 5,5). Ο απόστολος Παύλος έγραψε στους προγόνους μας· Ζούσατε κάποτε στο σκοτάδι· τώρα είστε φως, γι᾽ αυτό «ως τέκνα φωτός περιπατείτε» (Εφ. 5,8), να ζήτε σαν παιδιά τού φωτός και της ημέρας.
Μέ ποιό τρόπο άραγε μπορούμε να γίνουμε φως; Η απάντησι, αγαπητοί μου, είνε· διά τής πίστεως. Ναί· όποιος πιστέψη πραγματικά, θα λάβη το φως. Το ειπε ο Κύριος· «Ο ακολουθών εμοί ου μη περιπατήση εν τη σκοτία, αλλ᾽ έξει το φως της ζωής»· οποιος με ακολουθήση, όποιος πιστέψη στα λόγια μου, δεν θα ζη πλέον στό σκοτάδι, αλλά θα έχη το φως της ζωής· «η σκοτία ου μη καταλάβη αυτον» (βλ.Ιω. 8,12· 12,35), θα ζη μέσα στο φως.
Μπορεί λοιπόν ο καθένας νά γίνη φως διά της πίστεως. Αλλ᾽ όχι της πίστεως της νεκράς, της τυπικής, τών χειλέων· χρειάζεται πίστις που συνοδεύεται από έργα. Ο απόστολος Ιάκωβος λέει, ότι την πίστι μας πρέπει να τη δείξουμε με έργα (βλ. Ιακ. 2,18), με συνεπή ζωή καί με παράδειγμα φωτεινό. Και ο προφήτης Ησαίας φωνάζει· Όχι ξηρά θρησκευτικότης, μια τυπική νηστεία και μια ασήμαντη ελεημοσύνη, και κατόπιν υπερηφάνεια και καύχησις, σαν να λέμε· Θεέ, δεν είδες που σού έκανα αυτό κι αυτό; λοιπόν πλήρωσέ με τώρα! Εάν νομίζετε ότι έτσι θα σωθήτε, απατάσθε. Θέλεις, λέει ο Ησαίας, να διαλυθή το σκοτάδι της ψυχής σου; αποκατάστησε το δίκαιο, απόδωσε δικαιοσύνη, δείξε έμπρακτη αγάπη και ελεημοσύνη, και τότε «ραγήσεται πρώιμον το φως σου» (Ησ. 58,8), τότε θα έλθη νωρίς σ᾽ εσένα η νοητή χαραυγή, τότε στην ασέληνη νύχτα σου θα λάμψη το φως του νοητού ηλίου.
Δεν αρκεί, αδελφοί μου, να λέμε μόνο μέσα στο ναό και ν᾽ ακούμε στην Προηγιασμένη ότι ο Χριστός είνε τό φως που «φαίνει πάσι», που φωτίζει δηλαδή όλους. Ο ίδιος στην Επί του όρους ομιλία ζητάει από τα παιδιά του· «Ούτω λαμψάτω το φως υμών έμπροσθεν τών ανθρώπων, όπως ίδωσιν υμών τα καλά έργα και δοξάσωσι τον πατέρα υμών τον εντοίς ουρανοίς» (Ματθ. 5,16). Θέλει, καθένας από μας να γινώμαστε αφορμή νά δοξάζεται ο ουράνιος Πατέρας απο εκείνους που θα βλέπουν τα καλα εργα μας, την συνεπή και ενάρετη ζωή μας.
Παρά τα τόσα φώτα τών διαφημίσεων, παντου επικρατεί σκοτάδι· στα σπίτια, στους δρομους, στά γραφεία, στα εργοστάσια, στα σχολεία, στο στρατό, στα δικαστήρια, στα νοσοκομεία, στα υπουργεία, στη βουλή, στα παλάτια των κυβερνώντων. Όσοι αξιωθήκαμε να δούμε καί να πάρουμε λίγο φως, έχουμε χρέος να ζήσουμε σαν παιδιά του φωτός, όχι τής νύχτας – νυχτερίδες. Ένας αληθινος Χριστιανός, όπως βλέπουμε στους βίους τών αγίων, γίνεται φως, ένας μικρός ήλιος, που ακτινοβολεί γύρω του το φως τού Χριστού. Και τότε πράγματι στο πρόσωπό του το «Φως Χριστού φαίνει πάσι».
Ας ανάβη ο κόσμος τόσα φώτα τεχνητά. Εγώ προτιμώ να κάθωμαι σε μια καλύβα και να φωτίζωμαι από τή λαμπάδα της Προηγιασμένης· προτιμώ να ᾽χω το Χριστό, «το φως του κόσμου» (Ιω.8,12), παρά να ζω στα παλάτια με τα φώτα του ψεύτικου πολιτισμού.
Αυτό το ουράνιο φως νά προσπαθήσουμε, αδελφοί μου, ν᾽ αποκτήσουμε με την πίστι, με τα έργα, με τήν προσευχή, με όλα τα μέσα που προσφέρει η Εκκλησία μας· να γίνουμε μέσα στόν κόσμο μικροί πολυέλεοι, πνευματικές λαμπάδες, καλώντας όλους τους γύρω μας καί λέγοντας · «Δεύτε, λάβετε φως εκ του ανεσπέρου Φωτός» (ακολ. Αναστ.). Το δέ Φώς, το ανέσπερο, το άδυτο, το αιώνιο, είνε ο Κύριος ημων Ιησούς Χριστός· ον, παίδες, υμνείτε και υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας· αμήν.
† επίσκοπος Αυγουστίνος
(Ομιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου
στον Ιερό Ναό του Αγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 7-4-1971 Τετάρτη βράδυ)